آمارهای سازمان ملل نشان می دهد 218 میلیون كودك كار در جهان هر روز زندگی خود را در مزارع، كارگاه ها، خیابان های پرازدحام شروع می كنند، در حالی كه همگی آنها دنیای آزاد خود را می‌خواهند. دوست ندارند در خیابان‌ها باشند. می‌خواهند از احترام، آسایش، پوشاك و تغذیه سالم برخوردار شوند و بتوانند برای دستیابی به آینده ای بهتر از آموزشی درخور برخوردار باشند.

داستان كودكان كار در همه جای جهان مشابه است. از آسیا باشند یا آفریفا و اروپا و آمریكا؛ همه كودك كار هستند و تن های نحیف خود را به دلیل فقر و تنگدستی با كار فرسوده اند.

یك كارشناس حوزه كار كودك در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: كودكان كار فقط در خیابانهای شهر دستفروشی نمی كنند، بلكه شمار زیادی از این كودكان در مزارع، كارگاه های تولیدی، كوره پزخانه ها و حتی در خانه ها به كار اشتغال دارند.

'فاطمه قاسم زاده' معتقد است: بدترین شكل كار كودك در جهان، كودكانی هستند كه در جنگ ها یا كارهای غیر قانونی به كار گرفته می شوند.

وی در خصوص كار كودك در ایران با اشاره به گزارش مركز پژوهش های مجلس گفت: بر اساس این گزارش هم اكنون 3.2میلیون كودك (زیر 18 سال) به مدرسه نمی روند كه بطور یقین بخش وسیعی از این كودكان به تامین معاش خانوار كمك می كنند.

وی اظهار داشت: یكی از شكل های كار كودك در ایران، كار در كوره پزخانه ها است.

این كودكان بطور عام به همراه خانواده های خود در خانه هایی بسیار كوچك در كنار كوره پزخانه ها زندگی می كنند و از صبح تا شب در شرایط بسیار نامتعارف به كار اشتغال دارند.

وی اظهار داشت: وقتی كه كودكان در كارگاه ها به كار اشتغال دارند به چشم نمی آیند؛ اما این واقعیتی است كه نمی توان آن را پنهان كرد و به سادگی از كنار آن گذشت.

وی گفت: هم اكنون در استان های آذربایجان شرقی و غربی و همچنین استان های كردستان، كرمان و ... كه در زمینه بافت قالی فعالیت می كنند دختران كوچك پای دارهای قالی می نشینند و تن های نحیف خود را در ایجاد ارزش افزوده به كار می گیرند. در حالی كه به علت صغر سن از دستمزد كافی هم برخوردار نیستند.

وی در مورد كودكانی كه زیر 15 سال سن دارند و در كارگاه های اقتصادی مشغول به كار هستند، یادآور شد این كودكان مشمول قانون كار نیستند، اما متولی این كودكان براستی چه نهادی است؟ آیا می توان به راحتی آنها را رها كرد و به حال خود گذاشت؟

وی مهمترین دلیل كار كودك را وضعیت اقتصادی خانوارها ذكر كرد و گفت: این كودكان بطور عام دارای خانوارهایی فقیر هستند كه برای تامین بخشی از درآمد خانوار به كوچه و خیابان های شهر می آیند و دستفروشی می كنند.

قاسم زاده معتقد است: ایران كشوری غنی به لحاظ توانمندی های اقتصادی است؛ بنابراین در ایران نباید به موضوع كار كودكان كه می توانند برای آینده ای بهتر توانمند شوند، بی توجه بود.

وی در مورد طرح ساماندهی كودكان كار كه چند سال پیش سازمان بهزیستی تدوین كرده، گفت: این طرح دو باره قرار است اجرایی شود. اما ضروری است كه این طرح مورد ارزشیابی قرار گیرد و نواقص و نكات مثبت آن مشخص شود.

وی تاكید كرد برای حل معضل كار كودكان باید شرایط اقتصادی خانوارها بهبود یابد تا مراجعه و نیاز كودكان به كار كم شود.

این فعال حوزه كار كودك با اشاره به كودكان كار كه در خیابان های شهر معاش خود و خانواده های خود را تامین می كنند، تصریح كرد كودكان خیابان در تمام طول روز از خانه بیرون هستند كه با مخاطرات بیشماری مواجه می شوند.

این فعال حقوق كار كودكان در خصوص سازمان های غیردولتی كه به كودكان كار كمك می كنند، گفت: هم اكنون حدود 15 سازمان غیر دولتی، از طرق مختلف كودكان كار را تحت پوشش قرار می دهند.

وی گفت: حق كودكان ایرانی نیست كه اینچنین در شرایط سخت و نامتعارف كار كنند و از مواهب دوران كودكی محروم شوند.

آمارهای جهانی نشان می دهد هم اكنون از هر هفت كودك در جهان، یكی، كودك كار است. در كشور مالی 63 درصد كودكان 5 تا 14 ساله كودك كار هستند. 38 درصد كودكان در كامبوج و 47درصد در بوركینافاسو كار می كنند.

22 درصد كودكان كار در جهان شاغل در بخش خدمات نظیر خرده فروشی، كار در رستوران‏ها و هتل­ها، حمل و نقل، روزنامه فروشی، خدمات اجتماعی، تجاری، مالی و غیره هستند.

همچنین 9 درصد كودكان كار در بخش صنعت نظیر كار در معدن (استخراج)، باربری، تولیدی ها، كارهای ساختمانی و خدمات عمومی كار می كنند و 69 درصد كودكان كار در بخش كشاورزی فعال هستند.

آمارهای تكان دهنده در خصوص كار كودك نشان می دهد سالانه 22 هزار كودك در اثر حوادث كاری جان خود را از دست می دهند.

قاسم زاده معتقد است: آمار كودكان كار در ایران گرچه با بسیاری از كشورها قابل مقایسه نیست، اما این میزان هم برای كشور ثروتمندی نظیر ما قابل توجه است.

طبق مطالعه­ای كه در كشورهای افریقایی اجرا شده، در زیمبابوه 95 درصد، در آنگولا 84 درصد، در اتیوپی 84 درصد، در زامبیا 70 درصد و در سودان بطور تقریب 100 درصد كودكان خیابانی مورد مطالعه، مذكر بوده­اند.

هم اكنون در سرتاسر جهان 100 میلیون كودك خیابانی وجود دارند كه نیمی از آنها در كشورهای آمریكای لاتین و بقیه در كشورهای آفریقایی و آسیایی به سر می برند . تنها در آمریكای لاتین 40 میلیون كودك و نوجوان خیابانی حضور دارند و در هندوستان، كودكان بیخانمان را تا 44 میلیون تخمین زده­اند.

كار كودك از جمله مصادیق قدیمی نقض حقوق بشر است. در سال 1999 میلادی سازمان بین­المللی كار 'كنوانسیون بدترین اشكال كار كودك' را تهیه كرد كه در آن اعضا پذیرنده ملزم به ممنوعیت و محو تنها آن دسته از كارهای كودك شدند كه ناپسند یا غیرقانونی اند و یا با توجه به وضعیت كودك، مضر و خطرناك هستند.

جمهوری اسلامی ایران نیز به این كنوانسیون پیوسته است.

سازمان بین­المللی كار، فقر را مهمترین عامل برای ورود كودكان به بازار كار عنوان می كند؛ زیرا درآمد كودك صرف تامین معاش خانوار می شود.

هم اكنون سازمان های غیر دولتی در نقاط مختلف تهران و همچنین مركزی در شهر بم، موضوع حمایت از كودكان كار را به عهده دارند كه در صورت حمایت جدی از آنها می توانند فعالیت خود را به نحو چشمگیری افزایش دهند.

موضوع كودكان كار یك معضل خاص نیست و می توان با تدابیری همه جانبه و با توانایی بالای همیاری كه در فرهنگ مردمی ما مشاهده می شود، به حل آن همت گماشت.

جایگاه واقعی كودكان در پشت نیمكت های مدرسه یا زمین های بازی است و نباید به دلیل دشواری تأمین معیشت خانوار مورد بهره گیری افراد سودجو قرار گیرند. شكی نیست این مهم جز با امكانات و همت دولت و همیاری نهادهای مردمی، قابل حل نیست.

كودكان كار، كودكی را با كارهای خارج از توان خود سپری می كنند. اما فقط برخی از آنها این شانس را دارند كه با حمایت سازمان های غیردولتی تحصیل خود را ادامه دهند. اما چه بسیارند كودكانی كه نه تنها قادر به كسب آموزش نیستند، بلكه توان جسمی و روحی شان را در تأمین معاش می فرسایند.

كودكان كار نیاز دارند كه جامعه آنان را با تدابیری خردمندانه در یابد.

اقتصام ** 9123 **1319